Το τεστ Παπανικολάου έχει σαν σκοπό να ανακαλύπτει μικρές βλάβες στον τράχηλο της μήτρας πριν αυτές γίνουν κάτι πιο σοβαρό. Πρέπει να γίνεται κάθε χρόνο στις γυναίκες που είναι φυσιολογικό και πιο συχνά όταν υπάρχει κάποιο πρόβλημα.

 Οι βλάβες στα κύτταρα του τραχήλου προέρχονται από έναν ιό του ΗΡV που υπάρχει σχεδόν σε όλους τους ανθρώπους. Πολλές φορές οι βλάβες είναι παροδικές, έρχονται και φεύγουν χωρίς θεραπεία. Μερικές φορές όμως χρειάζεται να γίνει περαιτέρω διερεύνηση με κολποσκόπηση, βιοψία και θεραπεία.

Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας προκαλείται από κάποιους τύπους ενός κοινού ιού που ονομάζεται Ιός των Ανθρώπινων Θηλωμάτων ή HPV. Έως και το 80% των γυναικών θα έρθει σε επαφή με τον ιό των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV), κάποια στιγμή στη ζωή του. Ο ιός HPV είναι πολύ διαδεδομένος και μεταδίδεται εύκολα. Το ανοσοποιητικό μας σύστημα αντιμετωπίζει τις περισσότερες λοιμώξεις χωρίς να καταλαβαίνουμε ότι έχουμε προσβληθεί από αυτές. Ωστόσο, κάποιοι ογκογόνοι τύποι του HPV μπορεί να παραμείνουν και με το πέρασμα του χρόνου μπορεί να προκαλέσουν εξέλιξη σε καρκίνο του τραχήλου της μήτρας.  Τα μολυσμένα κύτταρα μπορεί αργά να εξελιχθούν σε προκαρκινικές αλλοιώσεις και στη συνέχεια σε καρκίνο του τραχήλου της μήτρας,  σε ένα διάστημα χρόνων, εκτός αν εντοπιστούν νωρίς με προληπτικό έλεγχο. Οι τύποι HPV 16 και HPV 18 θεωρούνται τύποι υψηλού κινδύνου που σχετίζονται με τον καρκίνο, ενώ οι τύποι HPV  6 και HPV 11 θεωρούνται τύποι HPV χαμηλού κινδύνου. Επιπλέον, οι τύποι HPV 31, 33 και 35 έχουν επιδείξει μια ενδιάμεση συσχέτιση με τον καρκίνο. Οι 7 τύποι HPV  ευθύνονται μόνο για το 70% των τραχηλικών νεοπλασμάτων.